Ο σκηνοθέτης και ανάπηρος ακτιβιστής Αντώνης Ρέλλας μιλά εξαιρετικά σπάνια για τον εαυτό του και τις εμπειρίες του. Προτιμά να μιλά κοινωνικά για όλα τα εμπόδια, μπροστά στα οποία βρίσκονται καθημερινά τα ανάπηρα άτομα. Σε αυτά περιλαμβάνονται οι άνθρωποι με κινητικές, αισθητηριακές, νοητικές και χρόνιες βλάβες. Ο κ. Ρέλλας μίλησε στο MotorOne για την καθημερινότητα που βιώνουν τα άτομα με αναπηρία στη χώρα μας.
Κάνοντας μια έρευνα για τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς παρατήρησα στην ιστοσελίδα του ΟΑΣΑ ότι στις οδηγίες για τους ανάπηρους, παντού αναφέρεται ο συνοδός. Σαν να είναι απαραίτητο αξεσουάρ κάποιου που είναι ανάπηρος. Πώς νιώθεις γι’ αυτό;
Υπάρχει μια λανθασμένη αντίληψη ότι εμείς οι ανάπηροι πρέπει να έχουμε πάντα κάποιον μαζί μας. Προφανώς, κάποια ανάπηρα πρόσωπα, χρίζουν συνοδού ή προσωπικού βοηθού. Αυτό όμως δεν αναίρει ότι επιδίωξη μας είναι η πλήρης ένταξη στην καθημερινή ζωή και την κοινωνία, απαλλαγμένοι από τις παγιωμένες αντιλήψεις που μας θέλουν εξαρτημένους από μη αναπήρους.
Γι΄αυτό δεν βλέπεις να κυκλοφορούμε πολλοί, αυτή είναι μια διαδεδομένη αντίληψη που συνοδεύεται από τις πρακτικές που μας καθιστούν εξαρτημένους. Πολλές φορές εκπλήσσονται όταν κανονίζω να πάω κάπου και μου λένε «θα σας αφήσει ο οδηγός μπροστά στην πόρτα και θα μεταφέρει στον χώρο στάθμευσης το αυτοκίνητο σας» και απαντάω, ότι εγώ είμαι ο οδηγός αντικρίζω την αμηχανία του συνομιλητή μου.
Είναι πού δύσκολο να κυκλοφορήσουμε με ΜΜΜ. Υπάρχουν πολλά προβλήματα. Οι ράμπες στα λεωφορεία πολλές φορές δεν λειτουργούν. Έξω από τους σταθμούς του Μετρό δεν υπάρχουν θέσεις στάθμευσης για αναπηρικά αυτοκίνητα. Δεν ξέρουμε πού θα σταματήσει ο συρμός και αν θα έχει μεγάλο κενό που θα αποτρέψει την έξοδο από τον συρμό. Πού θα βρω τον υπεύθυνο να βάλει τη ράμπα στο μετρό; Πρέπει να μπορώ να κατέβω στο σταθμό που με βολεύει. Και πολλές φορές αναγκαζόμαστε να ζητάμε από τους συνεπιβάτες βοήθεια. Δεν θεωρώ ότι είναι κακό να βασιζόμαστε στην αλληλεγγύη, αλλά κάποιες φορές καταλήγει σε τραυματική εμπειρία καθώς και δημιουργεί μια ανισότιμη σχέση μεταξύ αναπήρων και μη αναπήρων. Επειδή δεν έχουμε ικανά προσβάσιμα μέσα μαζικής μεταφοράς, έχουμε το μεγαλύτερο ποσοστό ανάπηρων οδηγών στην Ευρώπη.
Γιατί συμβαίνουν αυτά; Γιατί οι ανάπηροι δεν είναι ισότιμοι με τους μη αναπήρους;
Πολλές είναι οι αιτίες που συντελούν στην μη απορρόφηση κοινωνικών αγαθών για εμάς. Ένας από τους λόγους είναι ότι δεν έχουμε καταφέρει να συμμετάσχουμε στα κέντρα λήψεων αποφάσεων, κράτος, αυτοδιοίκηση α’ και β΄ βαθμού, Βουλή. Αλλά και αν γινόταν κάποιος χρήστης αμαξιδίου βουλευτής, πώς θα ανέβαινε στο βήμα της Βουλής για να μιλήσει; Η βουλή δεν είναι και το πιο προσβάσιμο κτήριο.
Στην Ελλάδα τα «εμποδιζόμενα πρόσωπα», τα άτομα δηλαδή που αντιμετωπίζουν προσωρινές δυσκολίες (εγκυμονούσες, τραυματισμένοι) αλλά και ηλικιωμένοι, μαζί με τους ανάπηρους είναι 40% του πληθυσμού της χώρας. Και δεν λαμβάνονται μέτρα. Θυμάμαι όταν επέστρεψα από την αποκατάσταση, το 1994, πήγα στη διοίκηση της εταιρείας και ζήτησα μια θέση στάθμευσης στο υπόγειο γκαράζ. Μου απάντησαν ότι δεν μπορώ να έχω, γιατί είναι μόνο για τα στελέχη. Το έχω πει πολλές φορές, όταν ήρθα στην Ελλάδα ένιωσα ανάπηρος. Στις ΗΠΑ ήμουν απλά ένας άνθρωπος με κινητική βλάβη, που μπορούσε να κινείται αυτόνομα.
Πόσο σημαντική είναι η αναπηρική θέση στάθμευσης για κάποιον με κινητική βλάβη;
Ένα αναπηρικό αυτοκίνητο δεν μπορεί να σταθμεύσει σε οποιαδήποτε ελεύθερη θέση και να αποβιβαστεί με ασφάλεια. Υπάρχουν συγκεκριμένες προδιαγραφές σε πλάτος και μήκος, γιατί κάποιες φορές χρειάζεται ράμπα και γενικά χρειάζεται πολύς χώρος για να κάνεις τη μεταφορά από το αυτοκίνητο στο αμαξίδιο ή το αντίθετο. Βάσει νόμου πρέπει σε κάθε Δήμο, το 5% των θέσεων στάθμευσης να είναι για αναπηρικά οχήματα. Παρότι το ποσοστό αυτό είναι πραγματικά μικρό, αφού σύμφωνα με τον Ε.Σ.Α.μεΑ. το 15%-24,6% του πληθυσμού είναι Άτομα με Αναπηρία, κανένας Δήμος δεν το έχει εφαρμόσει. Και εκεί που υπάρχουν οριοθετημένες θέσεις, όπως έξω από το σπίτι μου, παρκάρουν οι «5λεπτοι παρκαριστές», όλοι αυτοί που το αφήνουν για 5 λεπτά. Αν παρκάρει κάποιος στην θέση μου τι θα κάνω, θα περάσω όλη μου τη ζωή να καλώ την αστυνομία; Όχι, έχω καλύτερα πράγματα να κάνω. Όταν βρω τη θέση μου ελεύθερη θα παρκάρω, αλλιώς θα κάνω γύρους. Και είμαι αντίθετος με τα πρόστιμα και τις κλήσεις. Δημιουργεί μισαναπηρισμό, δεν τον αντιμετωπίζει. Το αντικοινωνικό παρκάρισμα, σε θέσεις αναπήρων, σε ράμπες, πάνω στα πεζοδρόμια, σε οδεύσεις τυφλών κτλ, δεν λύνεται με πρόστιμα. Είναι ζήτημα δημοκρατίας και σεβασμού προς ανάπηρους, ηλικιωμένους, γονείς με παιδικά καρότσια και όλους τους πεζούς.
Τι συμβαίνει όταν κάποιος αποκτήσει κινητικές βλάβες αφού έχει βγάλει δίπλωμα οδήγησης;
Κάνεις μια ανανέωση, σύμφωνα με τη βλάβη που έχεις. Κάθε βλάβη χρειάζεται διαφορετικές μετατροπές, ο Ηνίοχος αξιολογεί την ικανότητα οδήγησης και ποια είναι τα εργαλεία που σε καθιστούν ασφαλή οδηγό για τον εαυτό σου ή τους άλλους. Υπάρχουν πάρα πολλές κατηγορίες αναπήρων. Στη δική μου περίπτωση χρειάζεται αυτόματο κιβώτιο και μπίλια στο τιμόνι. Υπάρχει πάνω στο τιμόνι μια συσκευή που μου επιτρέπει με τον αντίχειρα να χρησιμοποιώ τα φώτα, τα φλας, την κόρνα και τους καθαριστήρες. Υπάρχουν εγκεκριμένες εταιρίες με ευρωπαϊκές πιστοποιήσεις που αναλαμβάνουν τις μετατροπές. Η τεχνολογία και η καλή εκπαίδευση μας καθιστά καλούς οδηγούς. Βέβαια υπάρχουν φωνές που μας χαρακτηρίζουν επικίνδυνους οδηγούς. Φυσικά και αποτελεί μια εντελώς λανθασμένη αντίληψη. Είμαστε όσο επικίνδυνοι μπορούν να γίνουν και οι μη ανάπηροι οδηγοί και δεν σχετίζεται η ικανότητα οδήγησης με τις βλάβες στα σώματα μας. Κάποιοι από εμάς γνωρίζουμε από πρώτο χέρι πόσο επικίνδυνο μπορεί να είναι το αυτοκίνητο.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίζει κάποιος με κινητικές βλάβες στη χώρα μας;
Οι δυσκολίες που προκύπτουν από τις βλάβες στα σώματα μας είμαι συγκεκριμένες και τις περισσότερες φορές καταφέρνουμε να ανταποκριθούμε. Οι δυσκολίες που προκύπτουν από το δομημένο περιβάλλον και τον τρόπο που εφαρμόζονται οι πολιτικές (και δεν μας συμπεριλαμβάνουν) αποτελούν το λόγο που είμαστε ανάπηροι.
Ο θεμελιωτής της σπουδής για την αναπηρία Mike Oliver, που ήταν τετραπληγικός, έλεγε ότι η προσβασιμότητα δεν αποτελεί απαραίτητα τη γέφυρα μεταξύ αναπήρων και μη αναπήρων διότι έχουν να επιλυθούν πολλά περισσότερα εμπόδια από την προσβασιμότητα όπως το στίγμα, οι προκαταλήψεις και οι θεσμοποιημένες μορφές διάκρισης. Γνωρίζετε ότι μέχρι πολύ πρόσφατα απαγορευόταν σε ανάπηρους να φοιτήσουν σε εθνικές δραματικές σχολές;
Στο εξωτερικό πόσο πιο εύκολη είναι η καθημερινότητα και σε τι βαθμό υπάρχει αυτονομία;
Θα σου πω μια ιστορία. Είχα πάει στο Λονδίνο για ένα διεθνές συνέδριο ανάπηρων ακτιβιστών της DPAC (Disabled people against cuts, ανάπηροι ενάντια στις περικοπές). Πράγμα που σημαίνει φυσικά ότι κι εκεί τα τελευταία χρόνια έγιναν περικοπές που δεν θα έπρεπε. Τελοσπάντων, το βράδυ πήγαμε σε μια προσβάσιμη Pub και ήθελα να πάω στο WC. Αλλά ήταν κλειδωμένo. Σκέφτηκα ότι αυτοί είναι χειρότεροι από εμάς. Πήγα στο μπάρμαν να ρωτήσω πώς θα ανοίξω και μου είπε να περιμένω ένα λεπτό. Μετά από λίγο ήρθε μια κοπέλα σε αμαξίδιο και μου έδωσε το κλειδί. Ήταν μια προσβάσιμη, απίθανη, προσεγμένη και πεντακάθαρη τουαλέτα. Βγαίνοντας ρώτησα γιατί ήταν κλειδωμένη και έμαθα κάτι δεν γνώριζα. Όλα τα μαγαζιά στο Λονδίνο έχουν ένα πασπαρτού κλειδί που ανοίγει όλες τις πόρτες όλων των αναπηρικών WC της πόλης. Οι ανάπηροι παίρνουν ένα κλειδί και το χρησιμοποιούν παντού. Μάλιστα το κατάστημα δεν είχε καν το κλειδί. Τις περιποιούνται ειδικά συνεργεία και τις χρησιμοποιούν μόνο ανάπηροι. Εδώ κάνουν τις αναπηρικές τουαλέτες επειδή τους υποχρεώνει η νομοθεσία και μετά τις μετατρέπουν σε αποθήκες.
Αυτές είναι κάποιες καθημερινές δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε, που για εσάς τους μη ανάπηρους περνάνε απαρατήρητες, όμως για εμάς καθορίζουν την ποιότητα της ζωής μας.
