Το όνομα της Maserati είναι συνδεδεμένο με την ταχύτητα, το πάθος και μια μακρά ιστορία στους αγώνες. Η πορεία της θρυλικής εταιρείας ξεκίνησε από την Bologna της Ιταλίας το 1914. Αν και λίγο μετά την ίδρυση της Maserati, η Ιταλία εισήλθε στις εχθροπραξίες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, μετά τη λήξη του, το όνομα αυτό θα γνώριζε μεγάλες επιτυχίες στους αγώνες και όχι μόνο, για να γίνει ένα από τα πιο γνωστά στον κόσμο.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η του μηχανοκίνητου πάθους της Ιταλίας χτυπάει στο νομό της Emilia Romagna, πρωτεύουσα της οποίας είναι η Bologna. Είναι η περιοχή από την οποία ξεκίνησαν -και εδρεύουν ακόμα- θρυλικά ονόματα όπως αυτά των Ferrari, Lamborghini, Ducati, Bimota, Pagani, De Tomaso, Stanguellini, Dallara και φυσικά, της Maserati. Ωστόσο, η ιστορία της τελευταίας ξεκινάει λίγο πιο βόρεια, στο νομό της Λομβαρδίας και τη μικρή πόλη της Voghera, λίγο έξω από την Piacenza.
Εκεί θα συναντήσουμε στα τέλη του 19ου αιώνα την οικογένεια του Rodolfo Maserati και της Carolina Losi, οι οποίοι έκαναν επτά γιους: τον Carlo (1881-1910), τον Bindo (1883-1980) τον πρώτο Alfieri, ο οποίος δυστυχώς πέθανε λίγους μήνες έπειτα από τη γέννησή του το 1886, τον δεύτερο Alfieri (1887-1932) στον οποίο επικεντρώνεται αυτό το κείμενο, τον Mario (1890-1981), που έγινε ζωγράφος, καθώς και τους μικρότερους, Ettore (1894-1990) και Ernesto (1898-1975).
Carlo, ο πρώτος διδάξας
Ο πατέρας της οικογένειας, Rodolfo, εργαζόταν ως μηχανικός και οδηγός τρένων στη σιδηροδρομική εταιρεία της Voghera, εμπνέοντας το πάθος για κάθε τι μηχανικό στους περισσότερους από τους γιους του. Ο πρωτότοκος Carlo ήταν αυτός που έδειξε το δρόμο στα υπόλοιπα αδέρφια του, κατασκευάζοντας ένα λειτουργικό μοντέλο ατμοκινητήρα σε ηλικία 14 ετών. Οι ικανότητες του Carlo, που εργαζόταν σε ένα εργοστάσιο μοτοσικλετών στο Affori, τράβηξε το βλέμμα του μαρκησίου Michele Carcano di Anzano del Parco.
O μαρκήσιος χρηματοδότησε την κατασκευή του πρώτου μονοκύλινδρου βενζινοκινητήρα του Carlo, ο οποίος το 1898, μόλις στα 17 του, δημιούργησε τον πρώτο κινητήρα Maserati στην ιστορία! Αυτός ο κινητήρας ήταν η καρδιά της πρώτης μοτοσικλέτας Carcano. Ωστόσο, ο Carlo δεν ήταν ευχαριστημένος απλά από τα μηχανολογικά επιτεύγματά του, ήθελε να αποδείξει την αξία του και στους αγώνες.
Με το μηχανοκίνητο αθλητισμό να αποτελεί το βασικό μέσο διαφήμισης εκείνη την εποχή, ο Carlo συμμετείχε σε αγώνες ως αναβάτης των δικών του δημιουργιών. Με τις επιτυχίες του, ο Carlo προσέλκυσε το ενδιαφέρον ενός άλλου θρύλου του αυτοκινητικού χώρου, του Vincenzo Lancia, ο οποίος τον προσέλαβε στη Fiat το 1901, για να γίνει επικεφαλής του τμήματος δοκιμών. Ο Carlo παρέμεινε στο Τορίνο έως το 1903, πριν μετακομίσει στο Μιλάνο και την Isotta-Fraschini, φέρνοντας μαζί και του και τον μόλις 16 ετών τότε αδερφό του Alfieri.
Ο Carlo όμως, ήθελε να συνεχίσει τους αγώνες, συνεπώς μετέβη το 1908 στην Bianchi, αν και τα αποτελέσματα δεν ήταν αυτά που θα ήθελε. Ο Carlo ίδρυσε τη δική του εταιρεία το 1909 με στόχο το σχεδιασμό και την κατασκευή ενός αεροπλάνου. Είχε ξεκινήσει να ασχολείται με αυτό το εγχείρημα όταν μια πάθηση στους πνεύμονες έκοψε το νήμα της ζωής του πρόωρα, το 1910, σε ηλικία μόλις 29 ετών.
Μετά το θάνατο του Carlo, ο Alfieri έγινε η κεφαλή της οικογένειας και στο μεταξύ, είχε ξεκινήσει την καριέρα του ως οδηγός αγώνων, κερδίζοντας στην κατηγορία 4κύλινδρων αυτοκινήτων το GP des Voiturettes του 1908 στη Dieppe της Νορμανδίας, με μια FE Isotta. Είχε καταφέρει να ανελκυστεί στην ιεραρχία της εταιρείας, αποδεικνύοντας τις ικανότητές του όχι μόνο στο μηχανικό τομέα, αλλά και σε αυτό των δημοσίων σχέσεων, γεγονός που τον οδήγησε για αρκετό καιρό στο παράρτημα της Isotta-Fraschini στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής, όπου διέμενε μαζί με τον μικρό του αδερφό, Ettore και συμμετείχε σε τοπικούς αγώνες. Αφότου οι δυο τους έζησαν για μικρό χρονικό διάστημα και στο Λονδίνο, επέστρεψαν στην Ιταλία το 1913, με τον Alfieri να εργάζεται σε ένα σταθμό επισκευών της Isotta-Fraschini.
Η ίδρυση της Maserati
Σύντομα όμως, ο Alfieri αποφάσισε να ακολουθήσει τα βήματα του Carlo και να ιδρύσει της δική του εταιρεία, την Societa Anonima Officine Alfieri Maserati την Τρίτη, 1η Δεκεμβρίου του 1914, στο ενοικιασμένο κτίριο στον αριθμό 1 της Via de’ Pepoli, στο ιστορικό κέντρο της Bologna. Μαζί του εργάζονταν οι Ettore και Ernesto. Επρόκειτο για ένα απλό γκαράζ αυτοκινήτων με ένα εργαστήριο. Λιγότερο από έξι μήνες αργότερα, η Ιταλία εισήλθε στις εχθροπραξίες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι Alfieri και Ettore επέστρεψαν στην Isotta-Fraschini, όπου ήδη εργαζόταν πολλά χρόνια και ο Bindo. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, η εταιρεία ήταν απασχολημένη με την εξέλιξη και την κατασκευή κινητήρων αεροσκαφών και ο Alfieri εργάστηκε σε αυτό τον τομέα, συνεχίζοντας παράλληλα να διατηρεί το γραφείο στη Bologna.
Στις αρχές του 20ού αιώνα, οι κινητήρες εσωτερικής καύσης δεν ήταν αξιόπιστοι και μεγάλο μέρος των προβλημάτων τους προερχόταν από τα ηλεκτρικά τους συστήματα. Το 1907 ο Carlo είχε τροποποιήσει την τάση των αναφλεκτήρων της Bianchi, επιλύνοντας προβλήματα ανάφλεξης στο θάλαμο καύσης.
Στα χρόνια του πολέμου, ο Alfieri διαπίστωσε ότι μερικά από τα προβλήματα με τους αναφλεκτήρες οφείλονταν σε κακή μόνωση. Οπότε, εξέλιξε μια λύση χρησιμοποιώντας μαρμαρυγία, που επέτρεπε στους κινητήρες να αποδίδουν πολύ καλύτερα, βελτιώνοντας την αξιοπιστία τους. Με ένα αεροπλάνο SVA που χρησιμοποιούσε τους αναφλεκτήρες του Alfieri, ο διάσημος Ιταλός ποιητής Gabriele d’Annunzio βομβάρδισε τη Βιέννη στις 9 Αυγούστου του 1918, γεγονός που γιγάντωσε τη φήμη του μεταξύ των συμπατριωτών του.
Μετά τον Πόλεμο
Μετά την παύση πυρός το Νοέμβριο του 1918, ο Alfieri έστησε εγκαταστάσεις στο Μιλάνο και ξεκίνησε την κατασκευή αναφλεκτήρων, υπό την ονομασία Trucco e Maserati. Συνέταιρος σε αυτή την επιχείρηση ήταν ο Vincenzo Trucco, οδηγός της Isotta-Fraschini και κοντινός φίλος του Alfieri, o οποίος εξακολουθούσε να είναι γοητευμένος από τους αγώνες.
Το 1920 επέστρεψε στην αγωνιστική δράση, πρώτα με μια SCAT και αργότερα με μια τετρακύλινδρη Nesseldorf. Το 1922 κέρδισε έναν αγώνα στην πολύ αργή, αλλά δύσκολη πίστα του Mugello, με μια 4κύλινδρη Isotta-Fraschini Hispano-Suiza 6,3 λίτρων, εμπρός από τους Gastone Brilli-Peri (με Fiat) και Felice Nazzaro, έναν από τους καλύτερους οδηγούς της προπολεμικής εποχής, που είχε ξεκινήσει την καριέρα του στους αγώνες το μακρινό 1900.
To 1921, o Alfieri έγινε συμβουλευτικός μηχανολόγος εξέλιξης στην Automobili Diatto στο Τορίνο, η οποία είχε ξεκινήσει να κατασκευάζει αυτοκίνητα το 1906. Ο Alfieri εξέλιξε ένα 3λιτρο αυτοκίνητο με το οποίο συμμετείχε σε αγώνες της Ιταλίας. Το 1922, η Diatto ξεκίνησε την παραγωγή της Tipo 20, η οποία διέθετε 2λιτρο 4κύλινδρο κινητήρα με επικεφαλής εκκεντροφόρο που παρήγαγε 40 ίππους, κιβώτιο τεσσάρων σχέσεων και μετάδοση με άξονα. Ο Alfieri τροποποίησε τον κινητήρα ώστε να αποδίδει 70 ίππους για να δημιουργήσει ένα αγωνιστικό αυτοκίνητο, το οποίο έγινε γνωστό ως Diatto 20S. Με αυτό, ο Alfieri κατέκτησε τη νίκη στον αγώνα Susa-Moncenisio και παρέα με τον Ernesto, στον αγώνα Aosta-Gran San Bernando το 1922.
Ωστόσο, στην ανάβαση της Rabassada στην Ισπανία το 1924, ανακαλύφθηκε ότι η υποτιθέμενα 2λιτρη 20S που χρησιμοποιούσε ο Alfieri ότι φορούσε τον 3λιτρο κινητήρα των μοντέλων Tipo 25 και 35. Λόγω παράβασης των κανονισμών, δέχθηκε αρχικά πενταετή αποκλεισμό από τους αγώνες, αλλά με κάποιο τρόπο κατάφερε να ανατρέψει την ποινή. Παράλληλα, με μια 20S, ο Guido Meregalli κατέκτησε τη νίκη τρεις συνεχόμενες φορές στο Circuito del Garda, στη Brescia μεταξύ 1922 και 1924.
Το 1925, ο Alfieri σχεδίασε για την Diatto ένα εντελώς καινούργιο αυτοκίνητο, το οποίο πληρούσε τους κανονισμούς της 2λιτρης φόρμουλας κανονισμών Grand Prix, με το ελάχιστο βάρος των διθέσιων αυτοκινήτων να ανέρχεται στα 650 κιλά. Το αυτοκίνητο, που διέθετε 8κύλινδρο εν σειρά κινητήρα με υπερπλήρωση τύπου Roots και διπλό εκκεντροφόρο επικεφαλής, προετοιμάστηκε τόσο αργά για το GP Ιταλίας στις 6 Σεπτεμβρίου του 1925, που αναφέρεται ότι είχε περαστεί μόνο με ένα χέρι μπογιάς και αντί για κόκκινο, που ήταν το εθνικό αγωνιστικό χρώμα της Ιταλίας, φαινόταν… ροζ!
Η αναγέννηση της Maserati
Ωστόσο, η Diatto είχε ήδη ξεκινήσει να αντιμετωπίζει τα οικονομικά προβλήματα που θα την οδηγούσαν να σταματήσει την παραγωγή αυτοκινήτων το 1927. Στα τέλη του 1925, ο Alfieri συμφώνησε να αναλάβει μόνος του το εγχείρημα του αυτοκινήτου Grand Prix. Βρήκε ένα παλιό εργοστάσιο μπουκαλιών στη Bologna και ίδρυσε την Officine Alfieri Maserati. O Mario, o αδερφός με την καλλιτεχνική φλέβα, κλήθηκε να σχεδιάσει το λογότυπο της εταιρείας και επέλεξε ένα από τα πιο χαρακτηριστικά σύμβολα της Bologna: την τρίαινα από το άγαλμα του Ποσειδώνα στην κεντρική πλατεία της πόλης, την Piazza Maggiore. Επίσης, υιοθέτησε τα χρώματα της σημαίας της πόλης: κόκκινο και μπλε.
Οι κανονισμοί Grand Prix του 1926 μείωσαν τη μέγιστη χωρητικότητα των κινητήρων σε 1.500 κ. εκ. και ο Alfieri μείωσε τη διάμετρο των κυλίνδρων και τη διαδρομή των εμβόλων. Το αυτοκίνητο, που μετονομάστηκε σε Maserati Tipo 26 και απέδιδε 115 ίππους στις 5.300 σ.α.λ. και έκανε το αγωνιστικό του ντεμπούτο στις 2 Μαΐου του 1926, στον απαιτητικό αγώνα του Targa Florio, στους δύσκολους ορεινούς κακοστρωμένους δρόμους (και χωματόδρομους) της Σικελίας. Στο τιμόνι ήταν ο Alfieri, με συνοδηγό τον Guerino Bertocchi, ο οποίος θα παρέμενε για όλη του τη ζωή πιστός στη Maserati. Μόνο 12 αυτοκίνητα τερμάτισαν τον αγώνα με τον Alfieri να κατατάσσεται 9ος.
Ο Alfieri συνέχισε να αγωνίζεται κατά τη διάρκεια του έτους και μέχρι το GP Ιταλίας, στις 5 Σεπτεμβρίου, ήταν έτοιμο και το δεύτερο δείγμα της Tipo 26 (από τα 8 έως 11 που κατασκευάστηκαν συνολικά), το οποίο οδήγησε ο αστέρας της εποχής, Emilio Materassi. Τον Απρίλιο του 1927, ο Alfieri οδήγησε στο Targa Florio ένα τροποποιημένο 2λιτρο αυτοκίνητο, την Tipo 26B, με ισχύ 150 ίππων και τελική ταχύτητα που ξεπερνούσε τα 160 χλμ./ώρα, για να τερματίσει 3ος.
Το ατύχημα
Λίγο καιρό μετά, ενώ συμμετείχε στο Coppa Messina στη Σικελία, έχασε ορατότητα από ένα σύννεφο καπνού που ανασήκωσε ο προπορευόμενος, τον οποίο ακολουθούσε από κοντά, έκανε λάθος σε μια στροφή και είχε ένα σφοδρό ατύχημα, στο οποίο τραυματίστηκε σοβαρά. Ένα από τα νεφρά του συνθλίφθηκε και έπρεπε να αφαιρεθεί χειρουργικά. Το ατύχημα αυτό θα είχε μεγάλες συνέπειες στο μέλλον της Maserati, ωστόσο ο Alfieri επέστρεψε στους αγώνες δύο μήνες αργότερα.
Η Maserati συμμετείχε μόνο σε αγώνες της Ιταλίας και δεν ήταν γνωστή στην Ευρώπη, αλλά ήταν ένα από τα λίγα αγωνιστικά αυτοκίνητα που ήταν διαθέσιμα προς πώληση. Το 1928, η 8C-1500 αντικατέστησε την Tipo 26 και εκτιμάται ότι κατασκευάστηκαν τέσσερα δείγματα αυτού του μοντέλου. Πέραν από 10 νίκες στην κλάση της, η Maserati σημείωσε και δύο νίκες γενικής κατάταξης, με τον… αειθαλή Luigi Fagioli (καθώς συμμετείχε 23 χρόνια αργότερα σε Grand Prix της Formula 1), να επικρατεί στην ανάβαση Tolentino-Colle Paterno και τον Baconin Borzacchini (αδερφικό φίλο του Tazio Nuvolari) στο Coppa Leonardo.
Στο Grand Prix της Monza του 1928, η Maserati αποκάλυψε την Tipo V4, γνωστή και ως Sedici Cilindri (16 κύλινδροι) δεδομένου ότι διέθετε έναν κινητήρα V16 με περιεχόμενη γωνία 25 μοιρών, αποτελούμενο από δύο 2λιτρες 8κύλινδρες εν σειρά μονάδες, που απέδιδε 305 ίππους στις 5.200 σ.α.λ. Η Sedici Cilindri αποδείχθηκε πολύ επιτυχημένη και φιλική προς το χρήστη. Στην ευθεία 10 χλμ. της διαδρομής της Cremona, ο Borzacchini έφτασε ταχύτητα 246 χλμ./ώρα κατά τη διάρκεια δοκιμών. Το 1930, που παρουσιάστηκε η 26Μ (γνωστή και ως 8C-2500), ήταν η χρονιά που η Maserati, για ένα μικρό διάστημα έγινε η κυρίαρχη δύναμη στα Grand Prix, καθώς η 8C-2500 ήταν το πιο εξελιγμένο αυτοκίνητο της εποχής, με λόγο συμπίεσης από 7:1 έως 8:1, o οποίος ήταν αρκετά υψηλός για την εποχή.
Τελευταία βήματα
Η χειροτέρευση της υγείας του Alfieri τον ανάγκασε να εγκαταλείψει τους αγώνες πριν το 1931. Στο τέλος εκείνης της χρονιάς, χάρισε το τελευταίο του «δώρο» στη Maserati, το πρώτο 4κύλινδρο μοντέλο της εταιρείας, την 4CTR-1100, που ήταν πιο εύκολο στη συντήρηση και προοριζόταν για τους ιδιώτες οδηγούς-πελάτες της εταιρείας.
Στις 3 Μαρτίου του 1932, ο Alfieri συμφώνησε να υποβληθεί σε μια δραστική χειρουργική επέμβαση για να σωθεί το νεφρό του που ήταν σε βεβαρημένη κατάσταση, ωστόσο, υπέκυψε κατά τη διάρκεια αυτής, στο Ospedale Maggiore της Bologna, σε ηλικία 44 ετών. Πριν από το θάνατό του, εργαζόταν στην εξέλιξη ενός προσθιοκίνητου μοντέλου, από το οποίο κατασκευάστηκε ένα πρωτότυπο, αλλά η εξέλιξή του εγκαταλείφθηκε έπειτα από ένα ατύχημα του Ernesto στη Via Emilia, κατά το οποίο διαπέρασε τον περιβάλλοντα τοίχο του νεκροταφείου San Lazaro di Savena.
Μετά το θάνατο του Alfieri, o Ernesto έγινε πρόεδρος της Maserati και ο Bindo άφησε την Isotta-Fraschini για να βοηθήσει τα αδέρφια του. Κατά τη διάρκεια της ζωής του Alfieri, η Maserati είχε μετατρέψει το αρχικό της κεφάλαιο 50.000 ιταλικών λιρών σε 1 εκατομμύριο λίρες. Ωστόσο, μετά το θάνατό του, η οικονομική κατάσταση της εταιρείας χειροτέρεψε. Παρά την οικονομική ενίσχυση του πλούσιου Τορινέζου Gino Rovere, που έγινε πρόεδρος της Maserati το 1936, η κατάσταση δεν άλλαξε.
Το 1937, η Maserati πουλήθηκε στον κόμη Adolfo Orsi, έναν αυτοδημιούργητο βιομήχανο, που μετέφερε, στα τέλη το 1940 την έδρα της εταιρείας στη Modena (στης οποίας την εκβιομηχάνιση διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο), 500 μέτρα μακριά από τις εγκαταστάσεις της Scuderia Ferrari. Είκοσι χρόνια αργότερα, το 1957, θα κατατρόπωνε την ομάδα του Enzo στο Πρωτάθλημα της Formula 1, με οδηγό τον Juan Manuel Fangio.
Τα αδέρφια είχαν υπογράψει 10ετή δέσμευση στη Maserati με τον Orsi και όταν αυτή έληξε το 1947, oι Ettore και Bindo ίδρυσαν την OSCA (Officine Specializzata Costruzioni Automobili), που παρήγαγε αγωνιστικά και σπορ αυτοκίνητα και την οποία πούλησαν στην MV Agusta το 1963. H Maserati πέρασε στα χέρια της Citroen το 1968, σε αυτά του Alejandro De Tomaso το 1975 και το 1993 μεταβιβάστηκε στον όμιλο της Fiat. Το 2014, η Maserati παρουσίασε την Alfieri, ένα μοντέλο που παρέμεινε concept car και δεν πέρασε ποτέ στην παραγωγή.
