Ένας τυφλός με ανώτατη ακαδημαϊκή μόρφωση, μας ξεναγεί στην καθημερινότητά του και μας κάνει να νιώσουμε ντροπή. Ο Γιάννης Πελεκάνος τελείωσε το Δημοτικό σε ειδικό σχολείο τυφλών αλλά πήγε σε ένα κανονικό σχολείο στο Γυμνάσιο και το Λύκειο. Σπούδασε στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών, έκανε μεταπτυχιακό και πρόσφατα ολοκλήρωσε το διδακτορικό του πάνω στην Ελληνική επανάσταση και συγκεκριμένα πάνω στις σχέσεις των Ελληνικών νησιών μεταξύ τους και με την κεντρική διοίκηση.
Και ενώ οι σπουδές του δεν είναι καθόλου απλή υπόθεση, η καθημερινότητα εξακολουθεί να τον κουράζει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Η περίπτωση να καταφέρει να ζήσει απολύτως αυτόνομα φαίνεται σαν επιστημονική φαντασία στη χώρα μας. Γι’ αυτό δεν φταίνε μόνο οι υποδομές, αλλά και η αδιαφορία των πολιτών που δεν αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα, αλλά δημιουργούν προβλήματα στους άλλους. Ο Γιάννης θυμάται μια τέτοια περίπτωση, που του στέρησε την ευκαιρία να πάει έναν περίπατο: «Μια μέρα πήγαμε με τη μητέρα μου να βγούμε από το σπίτι και στο δρόμο, ακριβώς μπροστά στην πόρτα του κήπου, είχε παρκάρει κάποιος κολλητά στην είσοδο. Ήταν αδύνατο να περάσουμε! Καλέσαμε την αστυνομία, ήρθε και οι άνδρες προσφέρθηκαν να με βγάλουν σηκωτό πάνω από το αυτοκίνητο. Ένιωσα άσχημα και φυσικά δεν δέχτηκα. Με ενοχλεί ακόμα η ανάμνηση αυτού του περιστατικού».
Συνεχίζοντας την περιγραφή της Οδύσσειας μιας εξόδου, ο Γιάννης αναφέρει πράγματα που γνωρίζουμε, αλλά δεν διορθώνουμε. Τα πεζοδρόμια είναι κατειλημμένα από αυτοκίνητα, μηχανάκια, τραπέζια, περίπτερα, μικροπωλητές, δέντρα, κολώνες και οτιδήποτε βάζει ο νους του ανθρώπου. Στην πραγματικότητα, πολλές φορές χρειάζονται βασικές γνώσεις παρκούρ. Ασφαλώς ένας τυφλός είναι σχεδόν αδύνατο να καταφέρει να κυκλοφορήσει αυτόνομα σε τέτοιο πεζοδρόμιο. Και αν τελικά αναγκαστεί να περπατήσει στο δρόμο είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. «Πριν 2-3 μήνες με χτύπησε αυτοκίνητο», λέει ο Γιάννης. «Περπατούσαμε με τη μητέρα μου στο πεζοδρόμιο, όμως υπήρχε κάποιο εμπόδιο και αναγκαστήκαμε να κατεβούμε στο δρόμο. Τότε ένα αυτοκίνητο με χτύπησε, ευτυχώς μόνο με τον καθρέφτη του, αλλά ήταν μια άσχημη και τρομακτική εμπειρία».
Οι ειδικές πλάκες πεζοδρομίου με της αυλακώσεις που καθοδηγούν το λευκό μπαστούνι ίσως να μπορούσαν να βοηθήσουν, αλλά δεν υπάρχει κάτι που να ενημερώνει έναν τυφλό για την ύπαρξη τους. Ενδεχομένως μια ηχητική πληροφόρηση να βοηθούσε. Όμως και πάλι θα πρέπει η διαδρομή να είναι καθαρή από εμπόδια. Την περίοδο των lockdown, πέρα από όλα τα άλλα, τα πεζοδρόμια γέμιζαν και με άχρηστη οικοσκευή, στρώματα, κουτιά και σκουπίδια.
Ένας άνθρωπος που έχει προβλήματα όρασης είναι εξαιρετικά δύσκολο να χρησιμοποιήσει τα μέσα μαζικής μεταφοράς μόνος μου. «Το λεωφορείο είναι απαγορευτικό για εμάς», λέει ο Γιάννης. «Μου είναι αδύνατο να καταλάβω πότε φτάνει το λεωφορείο που χρειάζομαι και να βρω το σημείο που θα σταματήσει. Με το μετρό ίσως είναι λίγο πιο εύκολο γιατί έχει ηχητική ανακοίνωση για το συρμό που πλησιάζει. Αρκεί βέβαια να τον προλάβεις».
Το παράπονο του Γιάννη, που το εκφράζει με αξιοπρέπεια και ηρεμία, είναι ότι οι πόλεις και η παιδεία μας, τον ωθούν να παραμένει κλεισμένος στο σπίτι του. Κάθε φορά που κάνει να σπάσει αυτά τα αόρατα δεσμά, βρίσκεται εμπρός σε κάτι που του δημιουργεί μειονεκτικά συναισθήματα και καταργεί κάθε έννοια αυτονομίας ενός ενήλικου ΑμεΑ. Τα τελευταία χρόνια έχουν τοποθετηθεί ορισμένα φανάρια με ηχητική ενημέρωση στο κέντρο στης Αθήνας. «Είναι βοηθητικά, αλλά είναι ακόμα πολύ λίγα. Βεβαίως υπάρχουν τυφλοί με πολύ καλό προσανατολισμό που μπορούν να μετακινούνται μόνοι τους, αλλά σε χώρο που γνωρίζουν καλά, γιατί σε νέο περιβάλλον είναι από πολύ δύσκολο έως αδύνατο», εξηγεί ο Γιάννης.
Το πρόβλημα ξεκινά από την έλλειψη παιδείας. Στην καλύτερη περίπτωση νιώθουμε φόβο και αμηχανία εμπρός σε ανθρώπους με σωματικές αναπηρίες. Μερικές φορές τους φερόμαστε με αγένεια και άλλες τους αγνοούμε. Απλές ενέργειές μας, θα μπορούσαν να κάνουν την καθημερινότητα ενός τυφλού πιο εύκολη. Πέρα από το αυτονόητο των ελεύθερων πεζοδρομίων, των ηχητικών ενημερώσεων στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς και στα φανάρια, ο Γιάννης επισημαίνει και κάτι ακόμα, άσχετο με τις μετακινήσεις: «Εκείνο που είναι κουραστικό και εκνευριστικό είναι στις περιγραφές των αγώνων, οποιουδήποτε αθλήματος, πολλοί δημοσιογράφοι φλυαρούν λέγοντας ένα σωρό άσχετα πράγματα ή κάνοντας αναλύσεις επί αναλύσεων, χωρίς να περιγράφουν την εικόνα. Εμείς που δεν βλέπουμε, δεν μπορούμε να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη. Αλλά και σε άλλες εκπομπές, ενημερωτικές και σε δελτία ειδήσεων, μιλούν ο ένας πάνω στον άλλο, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να καταλάβουμε ποιος μιλάει και τι λέει. Είναι αγενές και κουραστικό».
